Als ik mensen vertel dat ik werk met moeders en kinderen die op school gepest worden of buiten de groep staan krijg ik vaak reacties als “wat goed dat je dat doet!” of “dat zal wel hard nodig zijn!” Een kennis vertelde dat haar man op zijn werk al jaren gepest wordt en dat dat heel naar is. Dat hij eigenlijk van kinds af te maken heeft met pesten en uitsluiting – terwijl ik hem ken als een aardige, bevlogen man en toegewijde vader, niks mis mee. Een vriendin zei: “ik maak van dichtbij mee wat een impact vroeger gepest worden nog heeft op mijn man nu.” Een juf van school zei: “ik weet hoe erg het is, mijn broer is vroeger enorm gepest en er was destijds niemand die hem hielp”.
Iedereen kent wel iemand die ervaring heeft met gepest worden. Ofwel ze zijn zelf ooit het mikpunt geweest of ze hebben gezien dat een ander de pineut was. Overigens blijkt het getuige zijn van agressie vergelijkbaar traumatisch te zijn met het zelf ondergaan. Iedereen voelt dat er een onzichtbare grens geschonden wordt en dat er onrecht plaatsvindt. Het tast je gevoel van veiligheid aan en dat geeft voor iedereen spanning. En dat is niet fijn. We willen ons fijn voelen.
Zelfs voor daders durf ik te zeggen dat die zich niet veilig voelen – want: waarvoor is het een oplossing dat kinderen die pesten het nodig hebben om zich groter te maken dan ze zijn? In een groep waar iedereen zijn plek heeft en zich waardevol voelt hoef je je niet groter te maken dan je bent. Er zit een behoefte achter. Wat ontbreekt er in de groep? Wat moet opgevuld worden? Wat mag er niet zijn bij het kind? Een groep waar niet iedereen zijn plek heeft ervaart onrust. Het voelt niet veilig. En bovendien is het voor pesters gevaarlijk en onveilig als hun gedrag niet gecorrigeerd wordt: het kind voelt geen grens meer en is all over the place. Innerlijk staat het dan ook niet meer op zijn plek en iets in het kind, op een dieper niveau, weet dat het dat ook niet waar kan maken. Dat is angstig.
Een paar weken geleden toen ik het met mijn moeder hierover had zei ze terloops dat het meisje wat in mijn schooltijd een van de ergste pesters was, waar ik heel erg bang voor ben geweest, kort daarvoor haar vader had verloren door zelfmoord. Haar moeder bleef in shock achter met 3 jonge kinderen en moest in haar eentje verder met het leven. Mijn mond viel open…. Dat heb ik nooit geweten, daar is toen nooit over gesproken. Waarom niet? Wat het te pijnlijk? Ik denk nu: was er bij haar thuis ruimte om bang of verdrietig te zijn, haar papa te missen? Was er iemand die oog had voor haar? Of was het zich groot maken voor haar een overlevingsstrategie? Welk effect had de lege plek die haar vader thuis achterliet op haar? Heeft zij zijn plek ingenomen? Kon zij nog onbevangen kind zijn? En hoe was het voor haar om op school geconfronteerd te worden met een meisje wat wél kwetsbaar was en angst uitstraalde (=ik)? Was zij dader of slachtoffer?
Ik heb 15 jaar gewerkt als gedragstrainer bij de reclassering en een van de cliënten die me altijd bij zal blijven – een man met een indrukwekkend strafblad van geweldsdelicten al vanaf zijn jonge jeugd zei ooit tegen me: “iedere dader begint als slachtoffer”. Ik heb veel voorbeelden meegemaakt die dat bevestigen. Voor mij horen daders en slachtoffers bij elkaar. En er is nog iets: op het moment dat je dader wordt, word je ook slachtoffer. Je hebt iets beschadigd bij een ander en dat verbindt je aan elkaar. In relaties roept schade een behoefte aan herstel op. Ook al voelt een slachtoffer dat vaak harder dan een dader. Maar zo lang het niet hersteld is blijft het in de lucht hangen. Kijk maar naar de Me-Too beweging in de filmwereld en het uitkomen van sexueel misbruik in de kerken. Jaren, decennia lang hebben mensen rondgelopen met schade. En uiteindelijk moet er iets hersteld worden. Het moet erkend worden. Gehoord worden. Onder ogen gezien worden.
De reacties van mensen, die het zo geweldig vinden dat ik iets met kinderen die gepest worden doe, vind ik zelf wel lijken op de ontlading van de “Me Too” beweging. Het is dezelfde gedeelde behoefte om onrecht te herstellen en schade zichtbaar te maken. Niet door in een slachtofferrol te gaan hangen, maar door over de onmacht, schaamte en verontwaardiging heen te stappen en je woede om te zetten in daadkracht (“daderschap”) en te gaan staan.
Pesten en buitensluiten zijn altijd ergens een oplossing voor. De echte onderliggende reden vind je alleen door te willen kijken naar welke waarheid aan het licht wil komen. Wat gebeurt er? Wie staat er niet op zijn plek, thuis, in de klas, bij de leraar, op school, bij de pester, en waarom? Wat is nodig om de veiligheid te herstellen? Wat je als ouder kan doen is dat je je kind gaat helpen om het verhaal helemaal op tafel te krijgen. Zeg dat je het heel fijn vindt als hij of zij het vertelt omdat je hem of haar dan kan helpen en je best gaat doen om het te laten ophouden. Wat gebeurde er, wanneer, met wie, hoe reageerde je kind, hoe voelde het zich van te voren en na afloop. Hou eventueel een dagboekje bij. Als je kind het moeilijk vindt om te praten over wat het meemaakt dan kun je gaan “ondertitelen”. In mijn gratis E-Book leg ik uit hoe je dit kunt doen.
In de ouder – kind training “Je Kind op zijn Plek” (www.jekindopzijnplek.nl/aanbod/) diep ik verder met je uit wat de onderliggende reden kan zijn dat je kind gepest wordt, tot op tafel ligt hoe jij kan zorgen dat je kind zijn plek op school kan ankeren.
Laat je kind altijd weten dat wat er gebeurd is niet zijn of haar schuld is. Door uit te leggen dat er altijd meer aan de hand is als kinderen andere kinderen pesten en dat kinderen die pesten zich waarschijnlijk ook niet fijn voelen als ze eerlijk zijn, maar dat ze vaak ook niet goed weten waarom ze zulke dingen doen. Dat dat moet stoppen en dat ze daar ook hulp bij nodig hebben en dat dat alleen kan als andere mensen er van af weten. Vertel het verhaal ook aan de leerkracht of contactpersoon van school.
En niet onbelangrijk, vertel als moeder ook jouw verhaal. Een verzwegen verhaal is een bron van angst en schaamte. Als het eenmaal verteld wordt kunnen angst en schaamte niet meer overleven. Want er zullen mensen zijn die je ervaringen begrijpen en die je zullen steunen. Waarschijnlijk meer dan je denkt. Want als jij jezelf toestemming geeft om kwetsbaar te zijn, zul je onbewust anderen uitnodigen om hetzelfde te doen.
Heeft dit bericht je nieuwe inzichten gegeven? Ik nodig je uit om het hieronder te delen. Ben je nieuwsgierig geworden en wil je meer weten over hoe je je kind kunt helpen als het op de basisschool gepest of buitengesloten wordt? Schrijf je in op www.jekindopzijnplek.nl/e-book/ en ontvang regelmatig gratis gouden tips in je mailbox.